W czasie II wojny światowej polscy żołnierze walczyli u boku innych oddziałów alianckich przeciwko III Rzeszy. O wielu wydarzeniach pamiętamy, jednakże nadal pewne ważne, wspólne działania nie są powszechnie znane. 3 września 2022 r. w Johannesburgu, RPA, odbędą się kolejne już obchody rocznicy lotów południowoafrykańskich wojsk lotniczych (South African Air Force) i lotników alianckich z pomocą powstańczej Warszawie.
Po 5 latach okrutnych represji na mieszkańcach Warszawy przez Niemców 1 sierpnia 1944 r. w stolicy wybuchło powstanie. Miało trwać kilka dni, jednakże ostatecznie trwało ich 63. Ciężkich walk, wielu ofiar wśród żołnierzy i ludności cywilnej. Z Armią Czerwoną stojącą na drugim brzegu rzeki, przyglądającą się płonącej Warszawie. Władze Rządu Polskiego na Uchodźstwie w Londynie prosiły władze alianckie o pomoc i dostawy broni, amunicji, lekarstw i żywności walczącemu miastu. Było to możliwe jedynie drogą powietrzną wynoszącą średnio ponad 3000 km, nad terenami zajętymi przez wroga, bez możliwości międzylądowania na terenach zajętych przez Rosjan, a przecież jakoby sojusznika aliantów.
Od 4 sierpnia 1944 r. do początków września lotnicy południowoafrykańscy i alianccy wykonali 196 jedenastogodzinnych lotów z Foggii i Brindisi we Włoszech do walczącej Warszawy i z powrotem. Lecąc zygzakiem nad Morzem Adriatyckim, wysokimi górami i 8 zajętymi przez Niemców krajami, nie mogąc liczyć na pomoc nawigacyjną oraz walcząc z trudną pogodą docierali na pomoc polskiej stolicy. Każdorazowo zrzucano dwanaście 150-kilogramowych skrzyń z bronią, amunicją, sprzętem radiowym, żywnością i art. medycznymi. Mosty z pomocą odbywali lotnicy prawie każdej nocy, będąc narażonymi w ich trakcie na zestrzelenie przez niemieckie baterie przeciwlotnicze czy lotnictwo przeciwnika. Przeciążone ładunkiem Liberatory były łatwym celem dla Niemców.
Najwięcej skrzyń z pomocą dla powstańczej Warszawy (228) udało się zrzucić właśnie lotnikom południowoafrykańskim. 36 % wszystkich załóg stanowili oni.
Ogółem 168 lotników alianckich zginęło w trakcie „Mostów nad Warszawę” i zostali pochowani na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Warto przy tym zaznaczyć, iż w ostatnich latach na terenie Polski powstały także kolejne upamiętnienia tych dzielnych pilotów w miejscach zestrzelenia samolotów alianckich nad Polską. W 2014 r. na nadwiślańskich bulwarach Krakowa upamiętniono m.in. załogę zestrzelonego nad tym miejscem angielskiego Liberatora pod dowództwem por. Williama Wrighta. Od 70 rocznicy tego tragicznego wydarzenia miejsce to oficjalnie nosi nazwę Bulwaru Lotników Alianckich. W 2021 r. w podwarszawskim Michalinie dokonano uroczystego odsłonięcia tablicy pamiątkowej na pomniku poległych lotników alianckich z załogi samolotu B-24 Liberator KG 939 A z 31 Dywizjonu Bombowego SAAF, zestrzelonego w akcji niesienia pomocy Powstaniu Warszawskiemu w nocy 14/15 sierpnia 1944 r. Na 31 zestrzelonych w trakcie „Mostów” samolotów alianckich aż 17 trafiono w czasie tego, jednego weekendu w dniach 13-16.08.1944 r. Pamiętamy w Polsce, ale nadal zbyt mało.
W RPA Polonia południowoafrykańska, w tym polskie dzieci deportowane w latach 1940-41 przez Sowietów na Syberię, które w czasie II wojny światowej znalazły spokojną przystań w tym kraju, a także polscy żołnierze przebywający tutaj na rekonwalescencji po walkach frontowych, od końca II wojny światowej pamiętali w swym nowym miejscu zamieszkania o dziesiątkach południowoafrykańskich pilotów, którzy bohatersko starali się w 1944 r. pomóc walczącej Warszawie. 61 z nich zginęło na służbie. Co roku od 1947 r. odbywa się w miejscowej katedrze w Johannesburgu uroczysta msza święta ku czci powstańców warszawskich i lotników południowoafrykańskich, którzy brali udział w „Mostach nad Warszawę”. Do roku 1980 po niej następowało złożenie wieńców przy pomniku Cenotaph i spotkanie w Polish Club. Po odsłonięciu w 1981 r. Pomnika Katyńskiego w Johannesburgu w James and Ethel Gray Park w Melrose, uroczystości przeniesiono w to symboliczne miejsce. Co roku Ambasada RP w RPA oraz licznie zgromadzona Polonia i ich potomkowie (w tym członkowie Związku Sybiraków w RPA) uczestniczą w tym ważnym polsko-południowoafrykańskim wydarzeniu. Jego organizatorem jest Warsaw Flights Commemoration Committee. W tym roku odbędą się one 3 września 2022 r.
W dniach rocznicy Powstania Warszawskiego wspomnijmy na całym świecie tych naszych przyjaciół, którzy dla nieznanego, odległego im kraju, by pomóc potrzebującym zrobili tak wiele.
Cześć Ich pamięci !
Autor: Aneta Hoffmann