Burzliwa historia naszego kraju na przestrzeni ostatnich wieków, poza wieloma następstwami politycznymi, geograficznymi, czy gospodarczymi, zawsze generowała ogromne ruchy emigracyjne. W zależności od czasów, kierunki były różne. Dziś ocenia się, że poza Polską, żyje ok. 18-20 milionów Polaków i osób polskiego pochodzenia. Około 25% z tej grupy to Polacy urodzeni, wychowani i ukształtowani w Polsce. Pozostała część, to osoby polskiego pochodzenia, o różnym stopniu więzi z polskością. Polonia i Polacy za granicą, plasują się na szóstym miejscu w świecie, pod względem liczebności, w stosunku do ludności kraju ojczystego.
Wielu z naszych rodaków, wyjeżdżając z kraju pod przymusem, lub z wyboru, opuszczało go z przysłowiową „jedną walizką”. Najczęściej emigracyjna rzeczywistość nie była dla nich przyjazna, a droga, chociażby do godnego życia, była trudna i wyboista. Mimo wszystko, wielu z nich, zasłynęło w świecie odnosząc sukces, w bardzo różnych dziedzinach. W kinie, sporcie, sztuce, biznesie czy nauce. Mimo (w wielu przypadkach) zmiany nazwiska na obcojęzyczne, w naszej świadomości, powinni zostać zapamiętani jako Polacy lub ich potomkowie, z których możemy być po dziś dzień dumni. Część z nich znamy bardzo dobrze. Inni znani są nam pod nazwiskami, które nie wskazują na to że mają jakikolwiek związek z Polską. Zapraszam, na krótką podróż po najbarwniejszych i najciekawszych przykładach. Mam nadzieję, że zachęci to Państwa do zgłębienia poszczególnych historii.
Joseph Conrad
Urodzony w 1857 roku w Berdyczowie (obecnie Ukraina) jako Józef Teodor Konrad Korzeniowski, w rodzinie o bogatych tradycjach patriotycznych. W wieku siedemnastu lat wyjechał do Francji, by tam, jako prosty marynarz, zaciągnąć się na statek. Pływał na statkach francuskich i brytyjskich, zdobywając kolejne stopnie, aż do kapitańskiego włącznie. Zwiedził ogromną część świata, co zdecydowanie widać potem w jego twórczości. Po 19 latach „służby na morzu” osiadł w Anglii i rok później napisał swoją pierwszą powieść jako Joseph Conrad. Jest autorem wielu powieści, nowel, opowiadań, dramatów i esejów. Jego twórczość wielokrotnie była przenoszona na deski teatru i ekran kinowy. Do najsłynniejszych dzieł Korzeniowskiego należą m.in.: „Szaleństwo Almayera”, „Lord Jim”, „Jądro ciemności”, czy „Smuga cienia”.
Max Factor
Urodził się w 1872 r. jako Maksymilian Faktor (Faktorowicz) w Zduńskiej Woli, w biednej, żydowskiej rodzinie – miał dziewięcioro rodzeństwa. Od dziecka interesował się kosmetykami, aptekarstwem czy perukarstwem. W wieku niespełna 20 lat otworzył własny sklep drogeryjno-perukarski w Moskwie, wykonywał również charakteryzację aktorów Cesarskiego Teatru Imperialnego. Stał się doradcą od kosmetyki dla rosyjskich elit i dworu carskiego. Na początku XX wieku wyemigrował do USA. W Los Angeles otworzył sklep drogeryjno-perukarski. Niedługo potem został charakteryzatorem gwiazd Hollywood. Opracował m.in. sposób łatwo nakładanego i zmywanego makijażu dla aktorów filmowych (znany do dziś „make-up”), pakowanie kosmetyków do tubek, czy produkcję szminek do ust w sztyfcie.
Jego klientami byli najsłynniejsi aktorzy i aktorki tamtych czasów: m.in. Pola Negri, Gloria Swanson, Rita Hayworth, Marlena Dietrich, John Wayne, Charlie Chaplin, Frank Sinatra czy Rudolf Valentino.
Do dziś Max Factor to ceniona marka kosmetyków. Z rodzinnego „biznesu”, w latach 90 XX wieku, zmieniła się w kosmetyczne imperium wchodzące w skład największych amerykańskich koncernów.
Warner Brothers
Warner Bros. to nazwa znana każdemu miłośnikowi kina. Założycielami jednej z największych na świecie wytwórni filmowej byli pochodzący z Polski (Krasnosielec w powiecie makowskim na Mazowszu) bracia Aaron, Szmul i Hirsz Wonsal oraz urodzony już w Kanadzie – Itzhak Wonsal. Za oceanem znani jako Albert, Sam, Harry i Jack. Swoją karierę w przemyśle filmowym rozpoczynali bardzo skromnie. Zastawiając i sprzedając rodzinny majątek, zakupili projektor filmowy. 20 lat później, w 1923 roku założyli Warner Bros. Wytwórnia jest producentem lub dystrybutorem ponad sześciu i pół tysiąca filmów fabularnych oraz czternastu tysięcy tytułów animowanych. Do najsłynniejszych filmów należą m.in.: „Casablanca”, „Przygody Robin Hooda”, „Maverick”, „Brudny Harry”, „Batman”, „Zabójcza broń”, „Matrix” czy ekranizacje „Harry’ego Pottera”.
Antoni Patek
„Patek”, czyli luksusowa marka zegarków, których ceny zaczynają się od kilku tysięcy, a sięgają nawet kilkudziesięciu milionów złotych! Jej twórca – Antoni Patek urodził się w 1812 roku we wsi Piaski Szlacheckie na Lubelszczyźnie. Brał czynny udział w powstaniu listopadowym, był dwukrotnie ranny oraz odznaczony Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari. Po upadku powstania, udał się do Prus, a następnie Francji i Szwajcarii. Tam skupił się na sztuce zegarmistrzowskiej, aby w 1839 r. wraz z innym polskim emigrantem, Franciszkiem Czapkiem (z pochodzenia Czechem), otworzył manufakturę artystycznych zegarków. Wkrótce stała się ona najlepszą i najdroższą marką zegarków na świecie. Marka Patek Philippe może poszczycić się najdrożej sprzedanym zegarkiem w historii. Luksusowy i skomplikowany Patek Philippe Grandmaster Chime został wylicytowany przez anonimową osobę za ponad 31 mln dolarów czyli około 121 milionów złotych! Co ważniejsze, cały dochód ze sprzedaży zegarka, trafił na konto organizacji charytatywnej wspierającej badania nad chorobą genetyczną – dystrofią mięśniową Duchenne’a/Beckera.
Antoni Patek do końca życia (zmarł w Genewie w 1877 r.) interesował się sprawami polskimi, pomagał uchodźcom po Powstaniu Styczniowym.
Pola Negri
Pola Negri zrobiła w Hollywood oszałamiającą karierę. Nie tylko była najbardziej docenioną gwiazdą polskiego pochodzenia, ale również sprawiła, że europejscy aktorzy coraz częściej pojawiali się w “fabryce snów”. Pseudonim artystyczny przyjęła na cześć swojej ulubionej włoskiej poetki, Ady Negri, a właściwie nazywała się Barbara Apolonia Chałupiec. Urodziła się w 1897 roku w Lipnie (woj. kujawsko-pomorskie). Po przeprowadzce do Warszawy i ukończeniu szkoły teatralnej, występowała w warszawskich teatrach. Na dużym ekranie zadebiutowała w 1914 roku rolą tancerki Poli w filmie “Niewolnicy zmysłów” J. Pawłowskiego. Karierę kontynuowała w Niemczech, a od 1923 roku w USA. W Stanach Zjednoczonych została nie tylko gwiazdą kina niemego, ale również symbolem seksu, do czego przyczyniły się jej głośne romanse m.in. z Charlie Chaplinem czy Rudolphem Valentino. Wystąpiła w takich filmach, jak “Hiszpańska tancerka”, “Zakazany raj”, “Hotel Imperial”, “Miłość aktorki”. W historii światowej popkultury zapisała się jako pierwsza spośród znanych kobiet, która malowała paznokcie u stóp, a malowała je na intensywnie czerwony kolor. Wraz z pojawieniem się filmów dźwiękowych jej kariera przygasła. Pola Negri miała silny akcent oraz niski głos, które powodowały, iż nie była angażowana do najbardziej kasowych produkcji. Zmarła w USA w 1987 roku.
Tamara Łempicka
Tamara Łempicka to jedna z najbardziej cenionych polskich malarek na świecie. Mówi się o niej jako o Królowej Art Déco. Zapamiętana z wielu skandali, romansów, ogromnego temperamentu, charyzmy, ale przede wszystkim ze wspaniałego talentu i niesamowitych prac. Urodziła się w Moskwie w 1896 roku, choć sama twierdziła, manifestując swoje przywiązanie do polskości, że w Warszawie 2 lata później. Zmarła w Cuernavaca w Meksyku w 1980 roku. Nawet po śmierci była ekstrawagancka. Zgodnie z życzeniem malarki jej ciało zostało skremowane, a prochy rozrzucone z helikoptera nad wulkanem Popocatepetl.
Do dziś jej obrazy na aukcjach osiągają bajońskie ceny. W 2019 r. obraz pt. La tunique rose sprzedano za ponad 52 mln zł. Kolejny rekord został pobity w 2020 r. Obraz Portrait de Marjorie Ferry został sprzedany za 82 mln zł. Obrazy Tamary Łempickiej w swoich prywatnych kolekcjach posiadają m.in. Jack Nicholson, Madonna, Luther Vandross, Barbara Streisand, Wolfgang Joop i Jerry Moss.
Miroslav Klose i Lukas Podolski
Dwaj zawodnicy, którzy stanowili o sile reprezentacji Niemiec w piłce nożnej na początku XXI wieku. Mistrzowie świata z 2014, wicemistrzowie Europy z 2008 roku. Mirosław i Łukasz, odpowiednio urodzeni w Opolu i Gliwicach, w dzieciństwie wyemigrowali wraz z rodzicami i rodzeństwem do Niemiec. Razem grali w reprezentacji Niemiec, razem strzelali gole dla Bayernu Monachium, jednak ich podejście do polskości i związku z pierwszą ojczyzną były różne. Mniej ekspresyjny Klose, na skutek niefortunnych zdarzeń oraz dziennikarskich „nadurzyć”, przez wiele lat funkcjonował w świadomości Polaków jako ten „zły Niemiec”, który wyrzekł się Polski, nie mówi po polsku, nie udziela wywiadów polskim dziennikarzom. Nie był po prostu, aż tak silnie związany z naszym krajem jak Lukas Podolski. To popularny „Poldi” funkcjonował jako ten, który kocha Polskę, mówi po polsku, wróci do Polski (do Górnika Zabrze, któremu kibicuje). To Podolski na Mistrzostwach Europy w 2008 roku, po meczu Niemiec z Polską (w którym notabene strzelił 2 gole dla naszych zachodnich sąsiadów), paradował w koszulce Biało-Czerwonych. Do dziś gra w piłkę w Turcji i coraz częściej mówi się o jego rychłym transferze do polskiej ekstraklasy, do wspomnianego wyżej Górnika Zabrze. Miroslav Klose jest jednym z trenerów w Bayernie Monachium, a zainteresowanie nim zdecydowanie w Polsce przygasło.
Ludwik Zamenhof
Chociaż nigdy nie wyemigrował z Polski (z wyjątkiem wyjazdu na studia w Moskwie i Wiedniu), to jego „zagranicznie” brzmiące nazwisko może niektórych mylić. Twórca języka esperanto, Ludwik Zamenhof, urodził się w 1857 r. w Białymstoku w rodzinie żydowskiej. Obserwując, to w tamtym okresie, wielonarodowe i zróżnicowane kulturowo miasto (zamieszkiwane przez Rosjan, Polaków, Niemców i Żydów), uznawał, że główną przyczyną konfliktów międzyludzkich są bariery językowe. Stąd pomysł na stworzenie jednego ponadnarodowego języka – Esperanto. Mimo, że język miał i ma wielu entuzjastów (liczbę esperantystów szacuje się na świecie na kilkaset tysięcy osób), nie wszedł do powszechnego użytku. W latach 1907-1917 był ośmiokrotnie nominowany do pokojowej Nagrody Nobla. Zmarł w 1917 r. w Warszawie.
Samuel Goldwyn
Kolejne nazwisko, które zmieniło Hollywood. Współzałożyciel wytwórni filmowej Metro-Goldwyn-Mayer z charakterystycznym ryczącym lwem, wyświetlanym przed każdym wyprodukowanym filmem. Szmul Gelbfisz, bo pod takim imieniem i nazwiskiem urodził się w Warszawie w 1879 roku, jako najstarszy z szóstki dzieci Abrahama i Hanny Gelbfisz. Zanim założył legendarną MGM, pieszo dotarł z Polski do Niemiec, pracował w sklepie z artykułami kowalskimi, żebrał, zajmował się sprzedażą rękawiczek, handlował tanią biżuterią, miał również pierwsze doświadczenia z kinem, będąc wspólnikiem w innych wytwórniach filmowych. Był bardzo cenionym producentem, znanym przede wszystkim z wysokiej jakości swoich filmów (nigdy nie wyprodukował filmu klasy B). Współpracował z najbardziej znanymi scenarzystami, reżyserami i aktorami (m.in. Greta Garbo, Elvis Presley, Laurel i Hardy czyli Flip i Flap). Nigdy nie nauczył się dobrze mówić po angielsku, często przekręcał słowa. Słynął z błyskotliwych i dowcipnych powiedzonek, które z czasem, zyskały miano „goldwynizmów”. Znany był również ze złośliwości, oszczędności i niestandardowych zachowań. Zmarł w 1974 roku.
Jack Tramiel
Czyli po prostu urodzony w 1928 roku, w Łodzi, Jacek Trzmiel. Świetny przykład utartego hasła „od pucybuta do milionera”. Od mechanika, zaraz po emigracji do USA, aż do założyciela firm produkujących legendarne na przełomie lat 80 i 90 komputery Commodore 64, Amiga i Atari.
Billy Wilder
Billy Wilder to jeden z najsłynniejszych hollywoodzkich reżyserów, scenarzystów i producentów. Sześciokrotny laureat Oscara. Wyreżyserował m.in. takie obrazy jak: „Pół żartem, pół serio”, „Garsoniera”, „Stracony weekend”, czy „Bulwar Zachodzącego Słońca”. Urodził się jako Samuel Wilder 22 czerwca 1906 r. w Suchej Beskidzkiej, na terenie dzisiejszej Polski, wówczas jeszcze będącej pod zaborem austriackim. W 1933 r. Wilder przeprowadził się najpierw do Wiednia, a następnie do Berlina, Paryża i USA. Gdy przybył do Hollywood, nie znał praktycznie języka angielskiego, mimo to, dzięki dużym zdolnościom interpersonalnym oraz kontaktom „przywiezionym” jeszcze z Niemiec (m.in. z aktorem Peterem Lorre), szybko wszedł do amerykańskiego świata filmu. Niedługo potem otrzymał obywatelstwo i zmienił imię na Billy. Zmarł w 2002 r. w Los Angeles.
Przykłady Polaków, osiągających sukces za granicą i ciekawe historie za nimi stojące, można mnożyć. Nie sposób przedstawić ich wszystkich, ale zachęcam do ich śledzenia i wyszukiwania. Większość przypadków jest niesamowicie ciekawa, a przede wszystkim może być inspirująca dla naszego codziennego życia. Szukając polskich akcentów i korzeni natrafiamy na kolejne nazwiska. Chociażby na rynku kosmetycznym Oskar Troplowitz (urodzony w Gliwicach twórca kremu Nivea), Antoine Cierplikowski (fryzjer gwiazd takich jak: Sara Bernhardt, Josephin Baker, Édith Piaf czy Brigitte Bardot), sportowym – Caroline Wozniacki (duńska tenisistka polskiego pochodzenia, zwyciężczyni Turnieju Mistrzyń w roku 2017 i Australian Open 2018) czy kolejne nazwiska z Hollywood: Scarlett Johansson, Natalie Portman, Meg Ryan czy Mia Wasikowska.
autor: Łukasz Budzyński
źródło zdjęć : Internet
Świetny wpis!