Decyzją władz Banku Centralnego Peru – Banco Central de Reserva del Peru w bieżącym roku do obiegu trafił w tym kraju nowy banknot o nominale 50 soli, na którym prezentowana jest postać polsko-peruwiańskiej historyk i badaczki kultur andyjskich – Marii Rostworowskiej. Ta zmarła w 2016 r. Polka dołączyła do grona wybitnych osobistości XX wieku, mających istotny wpływ na historię, kulturę i naukę Peru. Jest to hołd władz peruwiańskich dla dorobku tej cenionej osoby. Dla Polaków na świecie to okazja do poznania lub przypomnienia jej postaci.
Maria Rostworowska (pełne nazwisko: Maria Rostworowski Tovar de Diez Canseco) urodziła się 8 sierpnia 1915 r. w dystrykcie Barranco w prowincji Lima jako jedyne dziecko polskiego arystokraty Jana Jacka Rostworowskiego i peruwiańskiej ziemianki Rity Anny Tovar del Valle. Zdobyła wykształcenie w szkołach w Polsce, Francji, Belgii i Anglii. W 1934 r. w Warszawie wyszła za mąż za hrabiego Zygmunta Broel-Platera, z którym powróciła do Peru. Po roku i urodzeniu córki rozwiodła się z nim, by po kilku latach wyjść za mąż za Alejandra Dieza Canseco.
Po zakończeniu II wojny światowej Maria Rostworowska rozpoczęła jako wolny słuchacz studia historyczne na Universidad Nacional Mayor de San Marcos (Uniwersytecie Św. Marka) w Limie, choć jak twierdziła po latach – w swej pracy naukowej z zakresu historii i etnohistorii była samoukiem. Już jej pierwsza praca badawcza została nagrodzona w 1953 r. peruwiańską Nagrodą Państwową. Obecnie uchodzi za jednego z najwybitniejszych historyków Peru, a jej publikacja „Historia del Tahuantinsuyo” za najlepiej sprzedającą się książkę z zakresu nauk społecznych w historii tego kraju.
W 1964 r. była współzałożycielką działającego aktywnie do dziś Instituto de Estudios Peruanos (IEP) w Limie, gdzie pracowała do śmierci. Była także attache kulturalnym Ambasady Peru w Madrycie oraz w latach 1975-1980 dyrektorem Narodowego Muzeum Historii w Limie. Była również badaczem w Muzeum Kultury Peruwiańskiej, a także członkiem Instytutu Studiów Andyjskich w Berkeley, Kalifornia.
W swej pracy naukowej skupiła się na badaniu i upowszechnianiu historii Peru, w szczególności kultur i państwa Inków oraz historii Andów. Publikowała w jęz. hiszpańskim. Jedna z jej publikacji „Historia Państwa Inków” została z powodzeniem dwukrotnie wydana w jęz. polskim w roku 2004 i 2007.
Nasza bohaterka ze strony ojca pochodziła z rodziny Rostworowskich – cenionych polityków, prawników i pisarzy. Wśród nich brat jej ojca – Wojciech Rostworowski (1877-1952) był senatorem RP, prawnikiem. Jej wuj – Michał Rostworowski (1864-1940) był doktorem praw, rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1925-26, sędzią Międzynarodowego Trybunału Praw Człowieka w Hadze, a Karol Hubert Rostworowski (1877-1938) dramaturgiem i poetą, by wymienić tylko kilku z nich.
Maria Rostworowska w dowód uznania dla jej pracy naukowej została uhonorowana tytułem doktora honoris causa trzech uczelni wyższych w Limie oraz w 2010 r. – Uniwersytetu Warszawskiego. Została również odznaczona Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Zasługi RP oraz odznaczeniami peruwiańskimi.
Zmarła 6 marca 2016 r. w Limie w wieku 101 lat. Pamięta o Niej Peru, pamiętajmy i my.
Autor: Aneta Hoffmann