Decyzja o powrocie do kraju nie jest łatwą. Zawsze wiąże się z procesem zmiany naszych celów życiowych i zawodowych. Pandemia koronawirusa, bolesna w skutkach dla nas wszystkich: społecznych, ekonomicznych i zawodowych, pobudziła jednocześnie zjawisko przyspieszonych powrotów do kraju. Ogromną tutaj rolę odgrywa również poczucie bezpieczeństwa, jakie towarzyszy nam, myśląc o powrocie do ojczyzny. Jest wiele instytucji, które pomagają rodakom przenieść się do kraju i rozpocząć ponownie życie, lub wręcz nauczyć się nowego funkcjonowania w systemie odmiennym od tego, w jakim żyliśmy na obczyźnie.
Taki proces powrotu musi być przez nas bardzo wnikliwie przemyślany i przygotowany pod kątem zarówno dopełnienia formalności związanych z opuszczeniem kraju naszego dotychczasowego pobytu, jak i rozpoczęciem życia w Polsce. Można więc podzielić ten proces na dwa etapy
- Formalności związane z wyprowadzeniem się z kraju, w którym dotychczas funkcjonowaliśmy
- Formalności związane z rozpoczęciem życia w Polsce
W każdym z tych dwóch etapów posługujemy się dokumentami, które niezbędne będą nam w tym skomplikowanym procesie przejścia. Takiej naszej własnej transformacji.
I. Formalności związane z wyprowadzeniem się z kraju, w którym dotychczas funkcjonowaliśmy
Zanim wyjedziemy z kraju naszego dotychczasowego pobytu, stwórzmy sobie listę spraw do załatwienia. Obejmują one wszystkie formalności naszej edukacji, zatrudnienia, zamieszkania.
Sprawy edukacji
Z punktu widzenia naszej edukacji świadectwa ukończenia poszczególnych jej etapów mogą być w Polsce uznane. Wymaga to jednak przeprowadzenia odpowiedniej procedury czy też po prostu uznawane są z mocy prawa. Poniżej podajemy przykłady sposobów uznawania dokumentów potwierdzających wykształcenie w Polsce:
- Na poziomie podstawowym i średnim:
Jeśli mamy świadectwa oraz inne dokumenty potwierdzające uzyskanie wykształcenia w zagranicznej szkole podstawowej lub średniej, to w zależności od kraju, w którym uzyskaliśmy wykształcenie mogą być one w Polsce uznane w następujący sposób:
- z mocy prawa, czyli bez dodatkowym formalności związanych z koniecznością poświadczania przez polskie instytucje lub urzędy. Oznacza to, że dokumenty można składać od razu na uczelnię lub do pracodawcy. Ważne jest to, że posiadacz np. świadectwa maturalnego ma takie same prawa do ubiegania się o przyjęcie na studia wyższe, jak w państwie, w którym uzyskał to świadectwo. Jeśli np. uzyskał świadectwo uprawniające do studiowania na wybranych kierunkach, to w Polsce będzie uprawniało do ubiegania się o przyjęcie na podobny program kształcenia
Poniżej wskazujemy rodzaje świadectw, które uznaje się w Polsce z mocy prawa:
- Świadectwa „maturalne” uzyskane w systemach oświaty państw Unii Europejskiej, Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu – Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Dotyczy to świadectw maturalnych uzyskanych w następujących państwach: Australia, Austria, Belgia, Bułgaria, Chile, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Irlandia, Islandia, Izrael, Japonia, Kanada, Korea, Lichtenstein, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Meksyk, Niderlandy, Niemcy, Norwegia, Nowa Zelandia, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, USA, Węgry, Wielka Brytania, Włochy.
- Dyplomy IB (International Baccalaureate) wydane przez organizację International Baccalaureate Organization w Genewie;
- Dyplomy EB (European Baccalaureate) wydane przez Szkoły Europejskie, zgodnie z Konwencją o Statucie Szkół Europejskich, sporządzoną w Luksemburgu dnia 21 czerwca 1994 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 3, poz. 10).
- Świadectwa objęte m.in. międzynarodowymi umowami dwustronnymi (z Rządem Republiki Austrii, Rządem Republiki Białorusi, Rządem Republiki Czeskiej, Rządem Republiki Francuskiej, Rządem Republiki Litewskiej, Rządem Republiki Słowackiej, Gabinetem Ministrów Ukrainy, Rządem Republiki Federalnej Niemiec, Rządem Chińskiej Republiki Ludowej, Libijską Arabską Dżamahiriją Ludowo-Socjalistyczną)
Oprócz uznawania z mocy prawa dokumenty mogą być uznane przez kuratora oświaty w wyniku postępowania administracyjnego, który może uznać, że świadectwo zagraniczne jest dokumentem potwierdzającym wykształcenie podstawowe, gimnazjalne, zasadnicze zawodowe lub średnie.
- Na poziomie studiów wyższych
Problematyką spraw związanych z uznawalnością w Polsce wykształcenia wyższego uzyskanego za granicą zajmuje się Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej (NAWA).
Aby uzyskać pisemną informację na temat możliwości uznania swojego dyplomu zagranicznego w Polsce w celu podjęcia pracy lub kontynuacji studiów możemy złożyć wniosek o jego wydanie do Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej.
Dyplom wydany przez uprawnioną instytucję działającą w systemie szkolnictwa wyższego państwa członkowskiego UE, OECD lub EFTA po ukończeniu:
- 3-letnich studiów lub studiów pierwszego stopnia trwających co najmniej 3 lata – potwierdza w Polsce posiadanie wykształcenia wyższego na poziomie studiów pierwszego stopnia;
- studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów wyższych trwających co najmniej 4 lata – potwierdza w Polsce posiadanie wykształcenia wyższego na poziomie studiów drugiego stopnia.
Zagraniczny dyplom ukończenia studiów wydany przez instytucję działającą w kraju innym niż ww. może zostać uznany za równoważny z odpowiednim polskim dyplomem na podstawie umowy międzynarodowej albo (w przypadku braku takiej umowy) w drodze nostryfikacji.
Na mocy umów międzynarodowych Rzeczpospolita Polska uznaje dokumenty o wykształceniu z następujących państw: Armenia, Austria, Białoruś, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chiny, Chorwacja, Czechy, Estonia, Francja, Kazachstan, Kirgistan, Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna, Kuba, Libia, Litwa, Łotwa, Macedonia, Mołdawia, Mongolia, Niemcy, Rosja, Rumunia, Serbia i Czarnogóra, Słowacja, Słowenia, Syria, Tadżykistan, Ukraina, Uzbekistan, Węgry, Wietnam, oraz z następujących państw obecnie nieistniejących: Czechosłowacja, Jugosławia (SFRJ), NRD, ZSRR.
Uznanie zagranicznego dyplomu w celu podjęcia pracy w Polsce, zależy od tego, w jakim kraju został on uzyskany, jak również od tego, czy zawód, który będzie wykonywany w Polsce jest zawodem regulowanym, czyli takim którego nie można wykonywać bez spełnienia określonych w prawie danego kraju warunków i wykonywanie go wiąże się z koniecznością zdobycia uprawnień. W Polsce jest około 360 zawodów regulowanych (np. adwokat, biegły rewident, inżynier budownictwa).
Sprawy zatrudnienia
Wśród spraw, które będziemy musieli załatwić przed wyjazdem, niezależnie od kraju, z którego wyjeżdżamy, wchodzą następujące kwestie:
- Konieczność uregulowania spraw pracowniczych – pamiętajmy o zadbaniu o uzyskanie dokumentów, które potwierdzają staż pracy, kwalifikacje zawodowe, wysokość zarobków (np. umowy o pracę, wynagrodzenia, uregulowane podatki od wynagrodzeń)
- Konieczność uzyskania dokumentów dot. ubezpieczeń społecznych oraz zmiany stanu cywilnego m.in. dokumenty uprawniające do transferu zasiłku dla bezrobotnych (PD U2) czy emerytury, akty stanu cywilnego.
Sprawy zamieszkania
W obszarze tych spraw ważne jest pamiętanie o następujących zagadnieniach:
- Konieczność uregulowania spraw mieszkaniowych m.in. wypowiedzenie umowy, opłacenie czynszu i innych opłat związanych z wynajmem mieszkania
- Konieczność rozliczenia się z urzędem skarbowym w kraju zatrudnienia i pobytu
- Konieczność wymeldowania się – m.in. wypowiedzenia wszelkich umów (telefon, Internet), zamknięcie kont bankowych.
Powyższy spis jest bardzo ogólny i musimy dostosować go do swoich uwarunkowań, jednak mamy nadzieję, że wskaże on kierunek załatwiania naszych własnych formalności. Pamiętajmy, że załatwianie później spraw na odległość wiąże się z czasem, który zawsze jest w deficycie, a którego potrzebujemy na załatwianie spraw związanych z urządzaniem życia swojego i swojej rodziny w Polsce oraz poczuciem komfortu, o który musimy zadbać, żeby jak najlepiej wykorzystać szansę powrotu do Polski.
II. Formalności związane z rozpoczęciem życia w Polsce obejmują przede wszystkim następujące bloki spraw: związanych z zameldowaniem, zatrudnieniem, podatkami, sprawami zdrowotnymi i ubezpieczeń społecznych.
Tutaj również mamy wykaz wielu spraw, które musimy uregulować po przyjeździe do Polski, z których najważniejsze to:
- Zadbanie o ważność naszych dokumentów tożsamości (dowodu osobistego, paszportu, prawa jazdy);
Jeśli okaże się, że wymagają zmiany lub wydania nowego, to możemy złożyć wniosek z wykorzystaniem profilu zaufanego. Umożliwi on nam później załatwianie wielu spraw bez konieczności wychodzenia z domu. Potwierdzenie profilu zaufanego możemy zrobić jeszcze za granicą w Konsulacie. Taka usługa jest bezpłatna i zachęcamy do załatwienia tego. Bardzo ułatwi to nam załatwianie wszelkich spraw urzędowych w Polsce.
Możemy poprzez profil zaufany złożyć wniosek o dowód osobisty, w przypadku kiedy np. utracił ważność. Wypełnianie wniosku jest nieskomplikowane i pozostanie nam później tylko odebranie dowodu osobistego podczas pobytu w Polsce.
- Zameldowanie się w Polsce. Najpóźniej w 30. dniu od przybycia do miejsca zamieszkania. Jeśli mieszkamy na stałe pod danym adresem należy zameldować się na pobyt stały. Jednak jeśli mieszkamy czasowo dłużej niż 3 miesiące pod danym adresem wówczas należy zameldować się na pobyt czasowy. Sprawy zameldowania możemy również załatwić online przy użyciu profilu zaufanego.
- Wystąpienie o nr PESEL dla dzieci, jeśli urodziły się za granicą i go nie posiadają.
Numer PESEL nadawany jest z urzędu, po sporządzeniu w Urzędzie Stanu Cywilnego aktu urodzenia.
W przypadku dziecka urodzonego zagranicą, numer PESEL nie jest nadawany automatycznie. Rodzice, chcący wnioskować o nadanie numeru PESEL, powinni zgłosić się do Urzędu Gminy po przyjeździe do Polski celem zameldowania dziecka na pobyt stały w danej gminie. Dokonuje tego rodzic wraz z właścicielem lokalu, w którym zameldowane ma zostać dziecko. Rodzic powinien przedstawić paszport dziecka, potwierdzający jego polskie obywatelstwo. Numer PESEL zostanie nadany dziecku.
Nadanie numeru PESEL dla dziecka urodzonego i mieszkającego za granicą, które ma polskie obywatelstwo (np. z krwi) następuje wyłącznie na wniosek o wydanie dokumentu tożsamości. Oznacza to, że aby uzyskać PESEL należy zawnioskować o wydanie pierwszego polskiego dokumentu tożsamości. Za granicą dokumentem potwierdzającym tożsamość i obywatelstwo polskie jest przede wszystkim paszport..
- Wpisanie do systemu świadczeń zdrowotnych w Polsce (wybranie przychodni, wybranie lekarza pierwszego kontaktu)
- Poświadczenie legalizacji dokumentów urzędowych (aktów stanu cywilnego, dyplomów czy świadectw)
- Zapisanie dzieci, jeśli posiadamy, do polskiej, publicznej szkoły (kontakt z kuratorium lub dyrektorem szkoły w miejscu zamieszkania)
- Założenie konta bankowego w Polsce (to możemy zrobić online, jeszcze będąc za granicą, korzystając z możliwości, jakie dają banki w Polsce)
Jest ogrom spraw związanych z opuszczeniem kraju naszego dotychczasowego pobytu i powrotem do Polski, a nasz sugerowany wykaz nie jest wyczerpujący. Dlatego tak ważne jest dokładne przygotowanie się do tego procesu, przygotowanie naszego własnego planu przeorganizowania własnego życia. Mamy nadzieję, że nasze wskazówki pomogą w tym wielkim procesie przemiany, a powrót będzie uwieńczeniem naszych dotychczasowych zmagań życiowych za granicą. Nasze zdobyte doświadczenie życiowe, zawodowe czy uzyskane formalne wykształcenie będziemy mogli spożytkować w ojczystym kraju i dla dobra naszych rodzin.
Zespół portalu Polska360.org